وظایف و اختیارات مهندس ناظر در ماده ۳۳ به‌طور عام و کلی بیان‌شده است. برابر متن ماده ۳۳ شرایط عمومی پیمان، وظایف او به شرح زیر است:

1- نمایندگی مهندس مشاور در کارگاه

 این همان صفت اصلی مهندس ناظر است که در تعریف او در بند (ب) ماده 9 شرایط عمومی پیمان آمده است و نیازی به توضیح بیشتر ندارد.

2-نظارت و مراقبت دقیق در اجرای کار

 وظیفه‌ی اصلی و کلی مهندس ناظر در کارگاه همان نظارت و مراقبت دقیق است که جزییات آن را ذیلاً خواهیم دید. در حقیقت، مهندس مشاور حضور عینی خود را در کارگاه به‌وسیله‌ی مهندس ناظر عملی می‌کند. مهندس ناظر به‌مثابه‌ی چشم و گوش مهندس مشاور است که نظارت خود را به‌طور دقیق در کارگاه انجام می‌دهد تا کارها به‌خوبی و به‌صورت مطلوب به‌پیش رود. (بند «الف» ماده ۳۳ شرایط عمومی پیمان)

3-رسیدگی و آزمایش مصالح و تجهیزات بر اساس نقشه‌ها و مشخصات فنی حین اجرای کار

مصالح و تجهیزاتی که مورد مصرف قرار می‌گیرند، مهندس ناظر باید آن‌ها را مورد رسیدگی و آزمایش قرار دهد. این رسیدگی‌ها و آزمایش‌ها باید چگونه معمول شود؟ پاسخ این است که: هرگاه عیب و نقصی در مصالح و تجهیزات مشاهده کرد به پیمانکار دستور دهد که عیب و نقص آن‌ها را برطرف کند. یا اگر مهارت کارکنان پیمانکار مطلوب نباشد و آن‌ها نتوانند به‌درستی از مصالح و تجهیزات استفاده کنند و قادر به نصب آن‌ها در کار نباشند، به پیمانکار دستور می‌دهد که کارهای کارکنان او مطلوب و موردقبول نیست و باید از اشخاصی استفاده کند که مهارت لازم برای انجام آن کار را داشته باشند.

 پرسشی که می‌تواند در اینجا مطرح شود این است که آیا دستورهای مهندس ناظر باید کتبی باشد یا شفاهی؟ در این مورد سند پیمان ساکت است اما باید توجه داشت دستورهای کتبی مهندس ناظر در صورت سرپیچی توسط پیمانکار می‌تواند بر اساس گزارش ناظر به دفتر مهندس مشاور (نظارت عالیه) به‌صورت کتبی از سوی مهندس مشاور صادر و به پیمانکار ابلاغ شود. در آن صورت اثبات سرپیچی از آن‌ها توسط پیمانکار چنانچه پای اختلافات در باشد، می‌تواند در مراجع اداری و قضایی و یا داوری قابل استناد باشد.

4-درخواست تعمیر یا تعویض ماشین‌آلات

 ممکن است دراثنای کار، بعضی از ماشین‌آلات معیوب باشد به‌گونه‌ای که نتواند با آن‌ها کار را طبق مشخصات فنی انجام داد. در این صورت اگر ماشین‌آلات نیاز به تعمیر داشته شد مهندس ناظر از پیمانکار می‌خواهد که آن‌ها را تعمیر کند و یا اگر به‌قدری ناقص و ازکارافتاده باشد که قابل تعمیر نباشد، از پیمانکار درخواست تعویض و تغییر آن را می‌نماید.

5-دستورهای مهندس ناظر توسط پیمانکار لازم‌الاجراست

پیمانکار نباید از دستورهای مهندس ناظر که فوقاً به آن‌ها اشاره شد، سرپیچی و بی‌اعتنایی کند. او ملزم است از دستورهای مهندس ناظر پیروی کند؛ زیرا ازآنجاکه مهندس ناظر نماینده‌ی مقیم مهندس مشاور در کارگاه است لذا دستورهای مهندس ناظر به‌مثابه‌ی دستورهای مهندس مشاور است. پس اطاعت از دستورهای مهندس ناظر توسط پیمانکار، به‌نوعی اطاعت از دستورهای مهندس مشاور است. این است که قسمت اخیر بند (الف) ماده ۳۳ شرایط عمومی پیمان مقرر می‌دارد: «با رعایت مفاد بند (ب)، هرگونه دستوری که از طرف مهندس ناظر به پیمانکار داده شود، به‌مثابه دستورهای داده‌شده توسط مهندس مشاور است و پیمانکار ملزم به اجرای آن‌هاست». (بند «ج» ماده ۳۳ شرایط عمومی پیمان)

6-دستورهای مهندس ناظر مطلق نیست

هرچند دستورهای ناظر برای پیمانکار لازم‌الاتباع است اما دستورهای وی آن‌چنان مطلق و بی‌قید نیست که هر دستوری را صادر کند. بلکه دستورهای مهندس ناظر مقید و محدود است؛ یعنی محدود است به این‌که:

اولاً - در چارچوب اسناد و مدارک پیمان باشد.

ثانياً - حق ندارد تعهدات پیمانکار را کاهش دهد.

ثالثاً - نباید موجب تمدید مدت پیمان شود.

رابعاً - نباید موجب پرداخت اضافی به پیمانکار گردد.

خامساً - حق ندارد دستور تغییر کاری را صادر کند. (بند «ب» ماده 33 شرایط عمومی پیمان)

حال سؤال این است: گرچه پیمانکار مکلف است که دستورهای مهندس ناظر را در حدود و مفاد ماده ۳۳ شرایط عمومی پیمان اجرا کند، مع‌هذا اگر در موردی دستورها را برخلاف اسناد و مدارک پیمان تشخیص دهد، وظیفه‌ی او چیست؟ در پاسخ باید گفت: پیمانکار موظف است که موضوع را ابتدا به مهندس مشاور اعلام کند و از وی کسب تکلیف نماید. هرگاه مهندس مشاور این اختلاف‌نظر بیانی و مهندس ناظر را نتواند حل کند و درواقع عاجز از فیصله‌ی موضوع باشد یعنی به عبارتی مهندس مشاور نیز دستورهای برخلاف اسناد و مدارک پیمان را که از طرف مهندس ناظر صادرشده، تأیید کند، در آن صورت پیمانکار باید از کارفرما استعلام و کسب نظر کند. پس هر نظری که کارفرما در آن مورد اعلام کند، قاطع این اختلاف خواهد بود (بند «ج» ماده ۳۳ شرایط عمومی پیمان).

7-نظارت مهندس ناظر از مسؤولیت پیمانکار نمی‌کاهد

چون مهندس ناظر نماینده‌ی مهندس مشاور در کارگاه است و ازآنجاکه مهندس مشاور نیز نماینده و تنها مرجع فنی کارفرما در اجرای کار پیمان است پس هم مهندس مشاور و هم کارفرما می‌توانند و حق‌دارند باوجود نظارت مهندس ناظر، مصالح مصرفی و کارهای انجام‌یافته‌ی پیمان را مجدداً مورد رسیدگی و بررسی قرار دهند. در این صورت، اگر مغایرتی بین مصالح مصرفی و کارهای انجام‌شده با نقشه‌ها و مشخصات فنی وجود داشته باشد، پیمانکار متعهد است مصالح و کارهای معیوب را به هزینه‌ی خود تعویض و درست کند؛ بنابراین ملاحظه می‌شود که: نظارت مهندس ناظر به‌هیچ‌وجه از مسؤولیت پیمانکار نمی‌کاهد و سلب حق از کارفرما و مهندس مشاور نمی‌کند. به‌عبارت‌دیگر، پیمانکار نمی‌تواند نظارت مهندس ناظر را بهانه‌ای برای فرار از تعهدات خود قرار دهد و مثلاً به این دلیل که چون مهندس ناظر نظارت کرده پس دیگر در مقابل کارهای معیوب و مصالح ناقص، مسؤولیتی ندارد.